ملاقات با ۷ نگین تماشایی منطقه ۱۱ | از هشت‌گنبد تا مسجد ساعت، ظرف چند ساعت!
تاریخ انتشار: ۹ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۹۳۴۸۰
همشهری آنلاین - لیدا احمدی: منطقه ما به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مناطق کلانشهر تهران، بخش زیادی از تاریخ تهران قدیم را در خود جای داده که ردپای آن را می‌توان در بسیاری از کوچه‌پس‌کوچه‌های منطقه دید؛ از خانه‌های آجری با سردرهای کاشی‌کاری‌شده گرفته تا موزه‌ها و مکان‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و هنری که هر کدام جذابیت خاصی برای دیدن و مطالعه دارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
معرفی بناهای تاریخی و مکان‌های فرهنگی منطقه را با «امیر رضا فرهبد» تهران‌شناس و استاد دانشگاه معماری پیش بردیم. توضیحات او باعث شد بار دیگر جاذبه‌های گردشگری و تاریخی منطقه را ببینیم. اگر علاقه‌مند هستید با جاذبه‌های منطقه بیشتر آشنا شوید، در این گزارش همراه ما باشید.
ایستگاه اول میدان حسن‌آباد یا هشتگنبدمیدان حسن‌آباد در ضلع شرقی منطقه در مسیر خیابان حافظ – وحدت اسلامی از آن مکان‌های دیدنی است که نیاز به معرفی چندانی ندارد؛ چراکه بیشتر شهروندان تهرانی تقریباً برای یک بار هم که شده گذرشان به این میدان افتاده و معماری زیبای آن را دیده‌اند.
فرهبد با اشاره به اینکه این میدان می‌تواند نقطه آغاز یک مسیر گردشگری داخل منطقه باشد، در توصیف بار تاریخی میدان می‌گوید: «میدان حسن‌آباد از میدان‌های تاریخی و با قدمت شهر تهران است که تا حدود زیادی معماری گذشته خود را حفظ کرده و بازسازی‌ها هم در احیای این زیبایی‌ها نقش تأثیرگذاری داشته است. این میدان با ۴ ساختمان قرینه که به شکل منحنی ساخته شده و با ۸ گنبد مدور محصور شده است، از ابنیه دوره پهلوی است و بیش از ۸۰ سال قدمت دارد.»
فرهبد در ادامه می‌گوید: «در همین زمینه جالب است بدانید ضلع شمال غربی این میدان، زمانی قدیمی‌ترین قبرستان تهران بوده که از سال ۱۳۱۷ تبدیل به مرکز آتش‌نشانی شده است و این آتش‌نشانی هم نخستین ایستگاه آتش‌نشانی در شهر تهران است.»
این استاد دانشگاه در صحبت‌هایش به این موضوع اشاره می‌کند که نخستین قبرستان عمومی شهر، نخستین ایستگاه آتش‌نشانی، نخستین بیمارستان ایرانی و نخستین مرکز ثبت احوال کشور در منطقه ۱۱ بوده است.
فرهبد در صحبت‌هایش تأکید می‌کند که میدان حسن‌آباد به نوعی نقطه آغاز مسیر گردشگری در منطقه است و بازدید از آن می‌تواند شروع خوبی برای دیدن دیگر جاذبه‌های تاریخی منطقه باشد.
درست از سمت میدان حسن‌آباد در مسیر خیابان امام خمینی(ره) که حرکت می‌کنم نرسیده به تقاطع خیابان ولی‌عصر(عج)، خانه‌ای با نمای آجر و کاهگل توجه ما را جلب می‌کند که در بین ساختمان‌های مجاورش نمایی کاملاً متمایز دارد. اینجا منزل زنده‌یاد استاد «محسن مقدم» استاد ممتاز دانشگاه تهران است که زیباترین کاشیکاری ایرانی را می‌توان در آن دید و از دیدن این همه ذوق و هنر لذت برد.
فرهبد در مسیر رسیدن به این موزه می‌گوید: «خیابان امام خمینی(ره) در منطقه ۱۱ که از محدوده میدان حسن‌آباد شروع می‌شود، تعدادی از بناهای تاریخی، گردشی، فرهنگی و هنری منطقه را در خود جای داده است که خانه و موزه استاد محسن مقدم یکی از آنهاست. این خانه و موزه یکی از زیباترین مکان‌های دیدنی منطقه ماست که باید بیشتر معرفی شود و شهروندان شناخت بیشتر نسبت به آن پیدا کنند.»
وارد خانه و موزه مقدم که می‌شویم با یک حیاط زیبا و سر سبز روبه‌رو می‌شویم که ما را برای ساعاتی از زندگی خشک شهری دور کرد و به فضایی سرتاسر زیبایی و آرامش برد. این خانه از جمله خانه‌های مجلل دوران قاجار متعلق به یکی از شخصیت‌های آن زمان به نام محمدتقی خان احتساب‌الملک بوده است. احتساب‌الملک دارای ۲ پسر به نام‌های حسن و محسن بوده که برای ادامه تحصیل به اروپا رفتند. حسن در فعالیت‌های ادبی، سیاسی و اجتماعی حضور فعالی داشت و در جوانی فوت کرد.
برادر کوچک‌تر ـ محسن ـ پس از اتمام تحصیلات در رشته‌های نقاشی، تاریخ هنر و باستان‌شناسی در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به وطن بازگشت و به همراه همسر فرانسوی خود «سُلما» در خانه پدری ـ محل کنونی موزه مقدم ـ ساکن شد. استاد مقدم و همسرش در کنار فعالیت‌های علمی به گردآوری آثار و اشیای تاریخی و فرهنگی می‌پرداختند. استاد مقدم بسیاری از آثار ارزشمند جمع‌آوری شده مانند کاشی، قطعات سنگی تراشیده شده و... را با الهام از فضاهای سنتی و تاریخی به نحو چشمگیری در جای جای این عمارت قدیمی نصب و برخی دیگر مانند کلکسیون پارچه، قلیان، سفالینه، شیشه، تابلو نقاشی، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی و... را با نظم و ترتیب خاصی در خانه پدری نگهداری کرده است.
استاد مقدم با توجه به علاقه فراوانش به علم، تاریخ و هنر، خانه پدری خود را به همراه آثار نفیس گردآوری شده در سال ۱۳۵۱ وقف دانشگاه تهران کرد و در سال ۱۳۶۶ دارفانی را وداع گفت. این خانه‌موزه زیبا که پر از آثار باستانی و کاشیکاری‌های باقدمت است، همه روزه به غیر از جمعه‌ها برای بازدیدکنندگان از ساعت ۸ صبح تا ساعت ۳ بعد ازظهر باز است.
بعد از بازدید از موزه مقدم در یک پیاده‌روی کوتاه، مهمان موزه ملی قرآن کریم در تقاطع خیابان امام خمینی(ره) با خیابان ولی‌عصر(عج) شدیم. فرهبد در مسیر رسیدن به این موزه می‌گوید: «برای دیدن مکان‌های تاریخی، گردشی و فرهنگی منطقه در قالب یک تور چند ساعته، لازم نیست خیلی مسافت‌های طولانی را در عرض و طول منطقه طی کرد، چرا که خیلی از ظرفیت‌های گردشی منطقه در فواصل نزدیک به هم قرار گرفته‌اند و با یک پیاده‌روی کوتاه می‌توان این جاذبه‌ها را از نزدیک دید.»
موزه ملی قرآن کریم تنها موزه تخصصی قرآن کریم است که در بین موزه‌های کشور سیر تحول تدریجی کتابت، تهذیب و دیگر هنرهای قرآنی را در محدوده زمانی حدود قرن چهارم هجری تا اواخر دوره قاجاریه به نمایش گذاشته است. موزه ملی قرآن کریم در فضای سبزی به مساحت ۱۰ هزارمترمربع قرار دارد و در زیر این فضای سبز، ساختمانی در ۳ طبقه با الهام از معماری ایرانی و اسلامی در مساحتی حدود ۴ هزارمترمربع ساخته شده که موزه ملی قرآن کریم را تشکیل می‌دهد.
بعد از بازدید از موزه ملی قرآن کریم و توقفی کوتاه در ساختمان فرهنگستان هنر که کمی بالاتر از موزه قرآن واقع شده، راهی ساختمان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور شدیم که در محدوده پل امیربهادر، داخل خیابان سرگرد بشیری واقع شده است. ساختمان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور یک مکان تاریخی و فرهنگی است که فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه معرفی مشاهیر فرهنگی و علمی کشور دارد.
درون ساختمان با حیاط بزرگی روبه‌رو می‌شویم که حیاط خانه‌های بزرگ تهران قدیم را تداعی می‌کند و بخش‌های داخلی آن نیز از جمله تالار آیینه، بسیار دیدنی است. در سال ۱۳۴۶ هجری شمسی، خانه قدیمی و بزرگ حسین پاشاخان ملقب به امیر بهادر، وزیر دربار مظفرالدین شاه واقع در محل معروف به سر پل امیر بهادر –که به حسینیه امیر بهادر معروف بودـ با حدود ۳ هزارمترمربع وسعت، برای استقرار انجمن آثار ملی خریداری شد که مکان فعلی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور است.
بنای این ساختمان به سال ۱۳۱۸ هجری شمسی برمی‌گردد. همراه تیم مدیریت شهری منطقه بعد از دیدن بخش‌های مختلف این ساختمان، دقایقی را مهمان «مهدی محقق» ریاست انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور شدیم که با پیشنهادهای همکاری برای حفظ و احیای این بنای باارزش تاریخی و فرهنگی همراه بود. در این نشست کوتاه «محقق» از مسئولان شهرداری منطقه خواست فضای کتابخانه مجموعه را به علت فرسودگی احیا کنند و به این منظور یک کتابخانه جدید در کنار ساختمان انجمن ساخته شود.
ایستگاه پنجم حمام انصاری از دوران قاجاریه!درکوچه‌پس‌کوچه‌های محله منیریه، امیریه و خیابان فرهنگ، بناهای کهن زیادی برای دیدن وجود دارد که بنای حمام انصاری یکی از آنهاست. این بنا در خیابان فرهنگ درست نبش کوچه مقدس واقع شده و به راحتی از نمای بیرونی آن می‌توان به قدمت ساختمان پی برد. حمام انصاری از بناهای دوره قاجاریه است و تأسیساتی نظیر ورودی، آتشدان، گرمخانه، رخت‌کن و کفش‌کن و تزییناتی مانند گنبد عرقچین، گچبری، آجرکاری، آجرچینی، کاشیکاری و... دارد که به ثبت آثار ملی رسیده است. در حال حاضر کاربری این حمام با حفظ معماری قدیمی‌اش تبدیل به سفره‌خانه سنتی شده که البته هنوز بازگشایی نشده است و فقط می‌توان نمای بیرونی آن را دید.
خیابان ولی‌عصر(عج) کمی بالاتر از تقاطع مولوی، درست روبه‌روی مهدیه تهران، خانه قدیمی واقع شده که آن را با نام خانه انیس‌الدوله می‌شناسند. این بنا خانه‌ای ۲ طبقه با معماری دوران قاجاریه است. این خانه متعلق به انیس‌الدوله یکی از زنان ناصرالدین شاه قاجار است. این عمارت دارای تزییناتی با سرستون‌هایی به سبک یونانی و ستون‌های حجاری شده با پایه‌های ستون‌های گچبری و نقاشی شده و شومینه‌های قدیمی است. مستقر شدن اتحادیه و شرکت تعاونی صنف تهیه و توزیع گوشت در این خانه تاریخی اگرچه مایه تعجب است، اما باعث شده در آن همیشه باز باشد و عموم شهروندان می‌توانند از آن بازدید کنند.
در میان بافت تاریخی و میراث فرهنگی منطقه نام خیلی از مساجد قدیمی نیز دیده می‌شود که مسجد و مدرسه مشیرالسلطنه در خیابان مولوی، خیابان تشکری موحد یکی از آنهاست. این مسجد که با نام‌های مسجد ساعت نیز شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین مساجد منطقه است که معماری شبستان‌های آن دیدنی است و به قاجاریه بازمی‌گردد. میرزا احمد خان مشیرالسلطنه این بنا را ساخت و در تاریخ ۱۳۱۸ آن را وقف کرد و هم‌اکنون در زمره آثار میراث فرهنگی ثبت شده است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۱ در تاریخ ۱۳۹۳/۱۰/۱۰
کد خبر 789215منبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور موزه ملی قرآن کریم میدان حسن آباد ساختمان انجمن خانه و موزه آتش نشانی برای دیدن منطقه ۱۱ جاذبه ها واقع شده
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۹۳۴۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مسجد مهمترین پایگاه انقلاب و مردم/ مسلمانان از انتقام سخت فرزندان امام به وجد آمده‌اند
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی امروز پنجشنبه (۶ فروردین) به منظور دیدار مردمی با فعالان فرهنگی و اهالی دارالشهدای تهران در مسجد چهارده معصوم (ع) واقع در خیابان امامزاده حسن (ع) حضور یافت.
در سفر به پاکستان شاهد موج استقبال مردمی بودیم/ مسلمانان از انتقام سخت فرزندان امام به وجد آمده‌اند
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدمهدی اسماعیلی در این دیدار گفت: خیلی خوشحال هستم در شب زیارتی حضرت اباعبدالله امام حسین (ع) در این مسجد که مزین به نام شهداست در جمع شما نمازگزاران و مردم همیشه در صحنه این محله حضور دارم.
وی افزود: از ابتکار آقای رییس‌جمهور به دلیل این سفر درون پایتختی باید یاد کنیم، به همراه رئیس جمهور به دورترین نقاط ایران می‌رویم و از نزدیک با مردم و اهالی عزیز شهرهای مختلف صحبت می‌کنیم و امشب در کنار مجموعه‌های دولتی و حاکمیتی در شهر تهران محضر شما عزیزان هستیم؛ انشاالله مصداق این ضرب المثل که می‌گوید "دور شمع تاریک است" نشویم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: اذان صبح با آقای رئیس جمهور از سفر به سریلانکا برگشتیم و بلافصله برنامه‌های امروز که از قبل تدارک دیده شده بود عملی شد؛ انشاالله این حضور منشأ برکات بسیاری برای مردم باشد.
وی با بیان اینکه این منطقه خصوصیات ویژه‌ای دارد، افزود: تعداد شهدای این منطقه حدود چهار هزار نفر است. کوچه به کوچه منطقه ۱۷ مشحون از شهدا است؛ سال ۱۳۷۴ نماینده شورای نگهبان در صندوق‌های رای بودم و در اکثر محل‌های اخذ رای به عنوان ناظر حضور داشتم. میزان حضور مردم این منطقه در پای صندوق‌های رای برتری چشمگیری نسبت به سایر مناطق داشت، ما به این مسأله ایمان داریم که هسته سخت انقلاب اسلامی در مساجد است.
وزیر فرهنگ گفت: وظیفه مهم دولت اسلامی این است که در حلقه اول به مطالبات اهالی مسجد رسیدگی ویژه کند، چون این عزیزان در صف اول حرکت‌های تاثیرگذار در نهضت امام بودند.
اسماعیلی ادامه داد: نهضت امام راحل وارد شصت و دومین سال حیات خود شد، این نهضت با مسجد و نام حضرت زهرا (س) آغاز شده است؛ انقلاب اسلامی فاطمی حدوث است و در طول همه سال‌های بعد با نام حضرت اباعبدالله (ع) مانا شده است و حسینی بقاست.
وزیر فرهنگ گفت: این حرکت در مساجد و حوزه‌های علمیه تفسیر عملی می‌شود. در دولت مردمی این حرکت به نام نهضت بازگشت به مساجد نام گذاری شده است.
وی افزود: توفیق دارم به لطف خداوند و عنایات اهل بیت (علیهم‌السلام) در مساجد مختلف حاضر می‌شوم و با نمازگزاران صحبت می‌کنم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه فضای کاری در دولت مردمی این است که دولت و حاکمیت را به جامعه بازگردانیم، تصریح کرد: در حوزه فرهنگ قرار نیست تصدی گری کنیم در دولت وظیفه نظارت و تسهیل گری را برعهده داریم. گروه‌ها و جریانات مردمی باید پای کار بایستند و بنده نیز به عنوان وزیر فرهنگ موظف هستم ساختار‌ها را در خدمت این شعار قرار دهم و این رویکرد را با قوت ادامه دهم.
اسماعیلی تصریح کرد: اگر امروز در منطقه ۱۷تهران استعداد‌هایی در حوزه فعالیت‌های قرآنی وجود دارد. از استعداد‌های هنری در سایر عرصه‌ها نیز (در این منطقه) برخورداریم، ما نیز آمادگی داریم در نقاط مختلف همین منطقه مجالس ویژه‌ای را برای تعظیم مفاخر و شهدا به تعداد مساجد و هیئات برگزار و آمادگی داریم از همه موسسات ثبت شده حمایت کنیم؛ از ما پشتیبانی از شما حرکت.
وزیر فرهنگ گفت: فرزند مسجد هستم و تمام دوران کودکی ام در مسجد بوده است در مسجد تئاتر و سرود اجرا کردیم، قرائت قرآن را آموختیم و با احکام آشنا شدیم.
وی افزود: هیچ فعالیت فرهنگی هنری و رسانه‌ای به مسجد گره نمی‌خورد مگر اینکه مخاطبانش را به سمت فلاح و رستگاری هدایت کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: برای آموزش هنر آمادگی داریم در مساجد منطقه اقداماتی را انجام دهیم در مناطق محروم کشور در دو سال اخیر بیش از صد هزار نفر را تحت تعلیم آموزش هنری قرار دادیم و آنها را توانمند کردیم.
وی افزود: آقای هاشمی جانشین وزیر فرهنگ، حجت‌الاسلام خداداده، آقای سالاری معاون حوزه هنری و دیگر مسئولان وزارت فرهنگ در این جلسه حضور دارند و با همه دوستان خدمت شما رسیده‌ایم تا اعلام کنیم در همه بخش‌ها آماده خدمتگزاری هستیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: در سفر اخیر به پاکستان موج استقبال مردمی را شاهد بودیم مردم مسلمان چنان از انتقام سخت فرزندان امام به وجد آمده بودند که همه مسیر‌ها پر از ابراز عشق و علاقه به امام، رهبری و رئیس جمهور بود.
وزیر فرهنگ گفت: افرادی که بر طبل ناامیدی می‌کوبند و می‌خواهند مردم را از آینده با شکوه ملت ایران ناامید کنند این صحنه‌ها را ببینند، دنیا به فرزندان ایران افتخار می‌کند همه مومنان، عدالت طلبان و آزادگان به انقلاب، شهدای ایران و فرزندان این مرز و بوم افتخار می‌کنند.
در ادامه این دیدار تعدادی از فعالان اجتماعی این منطقه مشکلاتشان را به وزیر فرهنگ در میان گذاشتند، پس از آن نیز اسماعیلی پشت میز خدمت قرار گرفت و مردم مشکلاتشان را بی واسطه با وزیر فرهنگ به عنوان نماینده دولت مردمی با وی درمیان گذاشتند.
محمدمهدی اسماعیلی در حاشیه این دیدار در جمع خبرنگاران گفت: مسجد مهمترین پایگاه انقلاب اسلامی و پایگاه همه مردم است.
وی افزود: در این دیدار همکارانم بدون استثنا با تک تک حضار صحبت می‌کنند و این جلسات به حل مسایل کمک می‌کند. در منطقه ۱۷ تهران مشکلات زیادی داریم که برای حل برخی از این مشکلات در همین جلسه تصمیماتی گرفته شد تا انشاالله حل مشکلات با قوت پی‌گیری شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: انشاالله بتوانیم در کمترین زمان بخش مهم مشکلات مردم را حل کنیم.
وزیر فرهنگ در پاسخ به این سوال که مهمترین مشکلات مردم چه بود؟ گفت: زیرساخت‌های فرهنگی به شدت محدود است؛ بزرگان منطقه موضوع ایجاد پردیس فرهنگی هنری را مطرح کردند و با همکارانم در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران صحبت می‌کنم تا درمورد وضعیت تخصیص زمین برای این امر تصمیم گیری شود و انشالله نماینده خودم را به همین مسجد می‌فرستم تا نتایج آن را به صورت شفاف با مردم در میان گذارد.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ساير حوزه ها
ام فهد، زن مشهور عراقی کیست و چرا کشته شد؟